Powiązane artykuły
Świat biblijny jest o wiele szerszy, niż zwykle sobie wyobrażamy. Za tekstami, które czytamy w liturgii i w osobistej lekturze, kryje się wszechświat tradycji, interpretacji i starożytnych odczytań, które przez wieki pomagały ludowi Bożemu rozumieć Pismo Święte. Wśród tych skarbów jednym z najbardziej fascynujących — a wciąż mało znanym chrześcijanom — jest Targum Neofiti, perła tradycji żydowskiej, która pozwala nam podejść do Słowa Bożego z nowymi oczami i bardziej rozpalonym sercem.
Ten artykuł pragnie wprowadzić cię w świat targumów, a szczególnie Targumu Neofiti, aby odkryć, jak tekst liczący wiele stuleci może przemówić z zaskakującą aktualnością do duchowego, rodzinnego i wspólnotowego życia chrześcijanina XXI wieku.
**1. Czym jest Targum?
Biblia wyjaśniona ludowi, żywym językiem**
Słowo targum oznacza po prostu „tłumaczenie”, ale w rzeczywistości jest o wiele więcej niż tylko tłumaczeniem.
Kiedy naród żydowski powrócił z niewoli babilońskiej, niewielu z nich potrafiło jeszcze rozumieć biblijny hebrajski. Językiem codziennym stał się aramejski. Dlatego w synagogach, po odczytaniu Tory w języku hebrajskim, lektor — meturgemán — tłumaczył i objaśniał sens tekstu w języku aramejskim.
Z czasem te ustne objaśnienia zaczęto spisywać — i tak narodziły się targumy.
Targum to:
- tłumaczenie Pisma na aramejski,
- parafraza, która wyjaśnia to, co w tekście pozostaje ukryte,
- starożytna katecheza, pomagająca głębiej zrozumieć przesłanie Słowa,
- okno na interpretację żydowską z czasów Jezusa.
Innymi słowy, czytać targum to jak siedzieć obok pobożnego Żyda z I wieku i słuchać, jak tłumaczy znaczenie słów Mojżesza.
2. Targum Neofiti: zapomniany gigant
Targum Neofiti 1 jest najpełniejszym aramejskim targumem Pięcioksięgu, jaki posiadamy. W przeciwieństwie do innych targumów, które zachowały się fragmentarycznie, Neofiti obejmuje niemal całą Torę i często zawiera niezwykle bogate interpretacje.
Jego historia przypomina powieść
- Manuskrypt odkryto w XVI wieku w rzymskim Kolegium Neofitów.
- Przez stulecia uważano go za zwykłą kopię Targumu Onkelosa.
- Dopiero w 1956 roku wielki biblista Alejandro Díez Macho odkrył, że jest to oryginalny targum, znacznie starszy i teologicznie głębszy.
- Dziś uważany jest za jedno z najcenniejszych źródeł do zrozumienia palestyńskiego judaizmu z czasów Jezusa.
**3. Dlaczego jest ważny dla chrześcijan?
Ponieważ ukazuje, jak Pismo „oddychało” w czasach Chrystusa**
Targum Neofiti jest bezcenny, ponieważ:
a) Ukazuje, jak Żydzi interpretowali Pismo w czasach Jezusa
Pomaga to rozświetlić wiele fragmentów Ewangelii, Nowego Testamentu i przepowiadania apostolskiego.
b) Podkreśla czynną obecność Boga w historii
Neofiti często używa określeń takich jak Szekina (Boża Obecność), Memra (Słowo Boże) oraz Duch Święty.
Dla chrześcijan te figury są zadziwiająco bliskie prawdzie o Trójcy Świętej.
c) Jest teologicznym mostem między Starym a Nowym Testamentem
Pozwala dostrzec, jak lud Boży przeczuwając, choć nie w pełni, to, co w Chrystusie zostanie objawione całkowicie.
4. Fascynujące przykłady z Targumu Neofiti
a) Stworzenie jako dynamiczny akt miłości
W Księdze Rodzaju 1 Targum Neofiti dodaje niuanse ukazujące aktywną obecność Boga:
„I Słowo Pana rzekło: ‘Niech się stanie światłość’”.
Chrześcijanin nie może nie pomyśleć o Prologu św. Jana:
„Na początku było Słowo… a wszystko przez Nie się stało” (J 1,1–3).
b) Abraham — przyjaciel Boga
Neofiti komentuje życie Abrahama, ukazując jego rolę wstawiennika, niemal kapłańską. Oświetla to rolę wstawiennictwa w życiu chrześcijańskim.
c) Mojżesz jako pośrednik i pasterz
Neofiti podkreśla rodzinny charakter relacji Boga z Jego ludem poprzez Mojżesza, co zapowiada pośrednictwo Chrystusa.
5. Duchowe lekcje na dziś
Targum Neofiti nie jest jedynie obiektem bibliotecznym. Jest nauczycielem, który przemawia do życia chrześcijańskiego w jego codzienności.
1. Bóg jest bliżej, niż myślimy
Częste wzmianki o Bożej Obecności przypominają, że Bóg nie jest ideą, lecz żywą bliskością.
2. Słowo Boże nie jest po to, aby je czytać — lecz aby nim żyć
Targum powstał, by wyjaśniać Pismo ludziom prostym. Przypomina, że Biblia nie jest książką dla specjalistów, ale codziennym pokarmem.
3. Wiary przekazuje się, wyjaśniając — nie komplikując
Metoda targumów — tłumaczyć, wyjaśniać, stosować — pozostaje podstawą dobrej katechezy.
4. Pismo należy czytać w jedności z Tradycją
Targumy pokazują, jak Słowo zawsze było interpretowane w łonie wspólnoty. Nikt nie tworzy własnej teologii w oderwaniu.
**6. Praktyczny przewodnik teologiczno-pastoralny
Jak korzystać z Targumu Neofiti w życiu duchowym**
A) Do modlitwy osobistej
- Przeczytaj fragment Pięcioksięgu (Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, Liczb, Powtórzonego Prawa).
- Zestaw go z wersją targumiczną (dostępne są wydania naukowe online).
- Zanotuj różnice: dodane słowa, objaśnienia, szczegóły.
- Zastanów się:
- Co ta interpretacja chce podkreślić?
- Co mówi mi o obecności Boga?
- Jaki obraz Boga się z niej wyłania?
- Zamień to odkrycie w modlitwę:
„Panie, który od zawsze prowadzisz swój lud, prowadź dziś także mnie”.
B) Do życia rodzinnego
- Używaj targumu, aby wyjaśniać Słowo dzieciom, bo często ujawnia to, co w Piśmie jest ukryte.
- Pomaga rodzinie widzieć Biblię jako żywą historię, a nie tylko starożytną księgę.
C) Dla katechistów i kaznodziejów
Targum Neofiti to niewyczerpane źródło inspiracji:
- Pokazuje, jak przepowiadano Pismo 2000 lat temu.
- Pomaga zrozumieć kontekst Ewangelii.
- Oferuje konkretne wzory katechezy prostej, bogatej i pasterskiej.
D) Do rozeznawania duchowego
Targum często mówi o żywej obecności Boga:
o Słowie, Obecności, Duchu.
To bogactwo zachęca, by pytać:
- Gdzie dziś odczuwam Obecność Boga?
- Co mówi mi Słowo w tej konkretnej sytuacji?
- Dokąd prowadzi mnie Duch Święty?
**7. Zakończenie:
Starożytny skarb dla głębszego i bardziej wcielonego chrześcijaństwa**
Targum Neofiti nie jest artefaktem archeologicznym. Jest towarzyszem drogi, cenną soczewką rozjaśniającą Pismo, zaproszeniem do ponownego odkrycia czynnej obecności Boga w naszej osobistej i wspólnotowej historii.
To wezwanie, by żyć Słowem tak, jak czynił to lud Boży w czasach Jezusa:
z zachwytem, bliskością, ucieleśnioną wiarą.
Bo jak mówi Psalm:
„Otwarcie Twojego słowa oświeca i daje światło prostym” (Ps 119,130).
Niech Pan udzieli nam łaski, byśmy pozwolili się oświecić.
